Casus van het kwartaal: de lebmaagzweer

De patiënt

Dit kwartaal gaat de casus over een vaars die net geen maand gekalfd heeft. Opstarten is vrij goed verlopen en verder waren er geen rare dingen. Het dier ligt nu in een ligbox wat treurig te kijken, heeft koorts, en staat liever niet op.

Na wat aandringen staat ze dan toch op, en zetten we haar vast aan het voerhek voor verder onderzoek. Opvallend is meteen al dat het dier wat stijfjes loopt, en absoluut niet wilt doorbuigen op de schoftproef (schoftreflex, waarbij koeien doorbuigen als er met kracht in schoft wordt geknepen), dit is vaak een duidelijk teken van ongemak of buikpijn. Op auscultatie met de stethoscoop zijn er links geen afwijkingen te horen, en rechts een duidelijke klots en ping: vermoedelijke diagnose is lebmaag rechts.

Foto 1: rode en ontstoken ophangband (omentum)

Behandeling

 Met de lebmaag rechts in ons achterhoofd besluiten we om de koe meteen te opereren via de rechterflank. Dit is over het algemeen de optie met de beste prognose en de beste resultaten voor rechter lebmaagverdraaiingen. Een lebmaag rechts is dan is ook niet te scopen, omdat deze letterlijk verdraaid zijn en niet enkel van positie veranderd is zoals bij een lebmaagverplaatsing naar links. Verder is  bij een lebmaag rechts meer haast geboden, omdat door de verdraaiing de doorbloeding van de maag verhinderd kan worden, en deze steeds groter en groter word totdat hij scheurt of de koe in shock gaat.

Foto 2: Fibrine stolsels uit de buikholte

Na scheren, wassen en verdoven beginnen we aan de ingreep. Na de incisie van de buikholte valt al meteen een wat onaangename geur op en zit zoals vermoed de lebmaag vol met gas. Bij het naar buiten halen van de lebmaag valt op dat het hele omentum (de ophangband van de magen) rood en ontstoken is (foto 1). Verder zitten er overal tussen de darmen fibrine-stolsels (foto 2), dit zijn neerslagen van ontstekingseiwitten in een poging van de koe om de ontsteking lokaal te houden en in te dammen. Dit is dus iets wat je absoluut niet wilt tegen wil komen. Bij verder onderzoek blijkt de oorzaak te zitten bij de lebmaag zelf: er zit een ontstekingshaard met lekkage van maaginhoud naar de buik toe (foto 3 en 4). Dit is dus de oorzaak van de koorts en de ontsteking.

Hoewel het mooie plaatjes oplevert is het voor de vaars en veehouder slecht nieuws. Omdat de vaars zo ziek is, er al overal darminhoud in de buik zit, er al buikvliesontsteking is en de prognose van een doorgebroken lebmaagzweer sowieso slecht is hebben we besloten om het dier meteen uit haar lijden te verlossen.

Foto 3: lebmaag met ontstoken wand.

Maagzweren

Lebmaagzweren of – ulcussen zijn aantastingen in de wand van de lebmaag. De klachten en symptomen hiervan kunnen nogal eens variabel, vaag  en onduidelijk zijn, dus vaak weet je in het beginstadium niet wat de oorzaak van de klachten is, en dat je dus te maken hebt met een maagzweer.  Klachten kunnen plots erger worden als de koe via bloedingen in de maagwand veel bloed verliest naar de darmen toe, en nog erger: als de zweer doorbreekt richting buikholte.

Maagzweren kunnen ontstaan door velerlei oorzaken, maar het komt erop neer dat de schade aan de maag ontstaat door een disbalans in zuurproductie en een verminderde werking van de beschermingslaag aan de binnenkant van de maagwand. Hierdoor beschadigt het zuur de wand van de maag, en verteert deze zelfs als het ware gedeeltelijk.

Foto 4: lebmaag met een open zweer, de lebmaaginhoud spuit eruit.

Welke symptomen kun je zien?

Verminderde eetlust en melkgift

Zwarte mest (= verteerd bloed)

Buikpijn, slechte schoftreflex, knarsetanden

“Scherp”- achtige klachte

Mogelijke oorzaken en risicofactoren:

Stress, pijn, ongemak.

Overmatige krachtvoergift en hoogenergetische rantsoenen

Ondermatige ruwvoergift

Grote en plotse (voedings)veranderingen

Overmatige of langdurige toediening van pijnstillers(bv Novem, Melovem of Buscopan)  of corticosteroiden (Dexa-ject)  zeker in combinatie met slechte voeropname.

Afkalven

Hoge melkproductie

Andere ziekten zoals lebmaagverplaatsingen

Preventieve  en therapie:

Preventie is lastig omdat zweren zo veel oorzaken kunnen hebben. Van belang is vooral dat het rantsoen goed gebalanceerd is en dat er geen grote plotse veranderingen plaatsvinden.

Perforerende maagzweren zoals hierboven vinden we niet vaak. Hadden we deze vaars niet geopereerd , dan hadden we de oorzaak waarschijnlijk nooit gevonden en was ze in shock gegaan en uiteindelijk  bezweken zonder diagnose.  Veel maagzweren zullen ook nooit gediagnosticeerd worden omdat ze redelijk symptoomloos aanwezig kunnen zijn. Het is naar mijn mening dan ook een onderschat probleem (het komt vaker voor dan we denken).

Therapie bij vermoeden van een zweer is afhankelijk van de symptomen. Zorgen voor voldoende structuuropname en drenchen is een minimum. Daarbij kunnen pijnstiller zorgen voor een betere voeropname, maar anderzijds brengt dit weer het risico mee dat je het beeld verergert. Zolang er geen bloed in de mest zit durf ik nog best een pijnstiller bij te geven.

Bij koorts is een breedspectrum antibioticumbehandeling ook op zijn plaats.

Vooral van belang is: “low-stress stockmanship”. Koeien houden niet van veranderingen en onverwachte dingen. Dus:

 Probeer veranderingen geleidelijk door te voeren.

Spreid stressmomenten: ga niet vandaag de koppel bekappen, en morgen enten terwijl het 35graden is

Meng geen koppels, fok jongvee in vaste groepen op

Laat koeien in droogstand en afkalven in nabijheid van en met zicht op de koppel​