Hittestress

Hittestress wordt een steeds groter probleem. Enerzijds omdat het klimaat veranderd, anderzijds omdat de moderne hoogproductieve melkkoe genetisch niet geschikt is voor tropische weersomstandigheden.

Melkkoeien in Nederland functioneren het beste bij temperaturen tussen de 5˚C en 20˚C. Natuurlijk zijn daar wel individuele verschillen. Laagproductieve koeien kunnen beter omgaan met hogere temperaturen dan hoogproductieve dieren, droogstaande koeien behoren tot de absolute risicogroep. Warme dagen hebben immers ook een negatief effect op de ontwikkeling van het kalf. Als de temperatuur oploopt tot boven de 20˚C kan een koe al last krijgen van milde “hittestress”. Oftewel, de warmte absorptie van de koe is groter dan haar warmte afgifte waardoor haar  lichaamstemperatuur oploopt.  Wordt het warmer dan 26˚C, dan zijn de hittestress symptomen duidelijk waarneembaar en voor het dier zeer onaangenaam.

Niet alleen de temperatuur speelt een rol bij hittestress, ook de luchtvochtigheid, directe straling van de zon, straling van de omgeving (dak, vloer, ect.) en de eigen warmte productie (verteringsproces) zijn van belang.

Eerste (zichtbare) symptomen hittestress

Om toch zoveel mogelijk warmte kwijt te raken gaat een koe een aantal strategieën toepassen. Deze zijn onder te verdelen in:

fysieke veranderingen: versnellen van de ademhaling, hijgen, zweten en  verlagen van de melkgift.

gedragsveranderingen: aanpassingen in het vreet- en drinkpatroon, langer staan, minder liggen en meer lopen.

Alhoewel deze aanpassingen helpen de lichaamstemperatuur omlaag te brengen, heeft het op de lange termijn nadelige gevolgen voor de gezondheid van de koe.

Secundaire gevolgen hittestress

Tijdens warme dagen blijven koeien graag staan, omdat ze dan meer lichaamsoppervlak hebben om warmte uit te stralen naar de omgeving dan als ze liggen. De ligtijd kan tot wel 30% verminderen tijdens hittestress met discomfort, pijn en uiteindelijk laminitis (klauwbevangenheid) tot gevolg. Daarnaast herkauwen koeien minder als ze staan, waardoor er minder speeksel wordt geproduceerd. In speeksel zit veel bicarbonaat, wat een bufferende werking heeft op de zure pensinhoud. Minder speeksel in combinatie met een lagere droge stof opname verhoogt het risico op pens verzuring. Bovendien is de buffercapaciteit ook nog eens sterk afgenomen door een ander aanpassingsmechanisme: de verhoogde ademhaling. Door de versnelde ademhaling wordt er meer CO2 uitgeademd. Daardoor gaat de pH in het bloed wat omhoog. De koe compenseert dit door meer bicarbonaat uit te scheiden via de urine. Echter is bicarbonaat ook een belangrijke buffer tegen pens verzuring. Met een lagere bicarbonaat buffer en minder speeksel vorming zal de kans op pens verzuring aanzienlijk toenemen.

Een veelgehoorde klacht tijdens en na een periode van warmte is zwak geboren, kleine kalveren en tegenvallende dracht controles. Dit kan worden verklaard door een verandering in de bloedstroom. Tijdens een periode van hittestress gaat er meer bloed richting oppervlakte (huid) om af te koelen en minder bloed naar de interne organen, waaronder de baarmoeder en eierstokken. Een kalf dat wordt geboren tijdens een periode van warmte heeft simpelweg te weinig zuurstof en voedingsstoffen meegekregen door de verminderde bloed toevoer naar de baarmoeder.

De verminderde bloedtoevoer bij koeien heeft ook een nadelig effect op maag en darmen. Onder invloed van te weinig bloed, stress en/of toxinen kunnen de verbindingen tussen darmcellen los raken. De darm gaat als het ware lekken. Hierdoor kunnen bacteriën en toxinen die normaal worden tegengehouden door de darmwand, nu de bloedbaan in. Koeien worden dan ook gevoeliger voor andere ziektes, bijvoorbeeld mastitis.

Maatregelen

Alvorens maatregelen te nemen, is het belangrijk om te weten hoe koeien warmte aan de omgeving afstaan. Warmte uitwisseling met de omgeving vindt plaats via straling, geleiding, stroming of verdamping. Verdamping kan alleen als de luchtvochtigheid laag is. Het principe van straling, geleiding en stroming is gebaseerd op het verschil in temperatuur tussen koe en omgeving.

Management

Probeer stress te voorkomen en plan geen activiteiten, zoals voetbaden, op het warmste moment van de dag. Koeien met hittestress hebben baat bij vaker kleinere beetjes vers voer en veel en koel drinkwater. De optimale watertemperatuur is 17˚C. Ze zullen het krachtvoer boven ruwvoer verkiezen, verlaag daarom tijdelijk de krachtvoer gift, zorg voor meer en makkelijk verteerbaar ruwvoer, voeg een buffer toe (natriumbicarbonaat) en voorkom broei. Let vooral goed op de koeien op het moment dat de temperaturen weer wat zullen gaan zakken. Op dat moment zullen de koeien overcompenseren in voedselopname, terwijl de pens nog onvoldoende in staat is deze extra hoeveelheid voer te bufferen.

Samenvattend

Veel en schoon drinkwater met voldoende waterpunten in de stal is belangrijk

Evenals vers en goede kwaliteit ruwvoer

Stuur de krachtvoergift iets naar beneden bij